Bha an oidhche dubh dorch. Bha i stoirmeil agus bha mi nam leabaidh, ag èisteachd ri fuaim na gaoithe taobh a-muigh na h-uinneig. Gu h-obann, chuala mi
fuaim annasach. Bha cuideigin a’ coiseachd taobh a-muigh an taighe. Cha chuala mi rud sam bith ach cnacail. Bha dà bhròig a’ gabhail ceum air an rathad.
Bha iad a’ tighinn a dh’ionnsaigh an dorais mhòir. Agus ghabh mi eagal mo bheatha.
Bha an taigh agam air cliathaich chnuic, pìos beag air falbh o na taighean eile. A’ coimhead a-mach air an uinneig, air oidhche mar sin, chan fhaicinn ach
dorchadas. Dorchadas a’ mhonaidh. Ach cha deach mi faisg air an uinneig. Bha an t-eagal mòr orm agus bha mo chridhe a’ frith-bhualadh mar chudaig ann am
mias.
’S e baile croitearachd a bh’ ann, agus bho sheachdainn gu seachdainn is bho bhliadhna gu bliadhna cha do thachair mòran a chuireadh eagal air duine sam
bith. Agus, mar bu trice, nan robh fear a’ coiseachd anns an dorchadas taobh a-muigh an taighe, bhithinn air a dhol a-mach airson bruidhinn ris. Ach bha an
oidhche seo eadar-dhealaichte.
’S e leabhar a bu choireach airson sin. Bha mi a’ leughadh leabhar. Bha mo bhean air a dhol a-mach a dh’obair agus bhiodh e greis fhathast mus biodh i air
ais, anns a’ chàr. Bha mi nam aonar anns a’ leabaidh, a’ leughadh leabhar – mu dheidhinn taibhs. ’S e mearachd mhòr a bha sin!
B’ e cuspair an leabhair an taibhs ainmeil ris an canar “Am Fear Liath Mòr”, taibhs a bha a’ fuireach air a’ bheinn as àirde anns a’ Mhonadh Ruadh, an darna
beinn as àirde ann an Alba – Beinn Mac Duibh. B’ e an sreapadair Tormod Collie a thug am Fear Liath Mòr gu aire a’ mhòr-shluaigh an toiseach. Bha Collie na
phroifeasair ann an Oilthigh Lunnainn agus bha e cuideachd na shreapadair uabhasach math. Aig coinneamh de Chlub a’ Mhonaidh Ruaidh ann an Obair Dheathain
ann an naoi ceud deug is coig ar fhichead (1925), dh’aidich e gun do ghabh e eagal a bheatha air Beinn Mac Duibh bliadhnaichean roimhe sin, ann an ochd
ceud deug, ceithir fichead ’s a h-aon deug (1891).
Bha e na aonar a’ tilleadh bho mhullach na beinne air latha ceòthach nuair a chuala e fuaim annasach. Airson gach tri neo ceithir ceumannan a ghabhadh
esan, bhiodh aona bhrag mhòr ann air a’ chùlaibh, mar gu robh cas mhòr mhòr a’ bualadh na talmhainn. Bha Collie a’ smaoineachadh gur e famhair a bh’ ann.
Choimhead e, ach chan fhac’ e rud sam bith. Ach chum am fuaim a dol. Mu dheireadh, ghabh e eagal cho mòr ’s gun do ruith e sìos a’ bheinn airson ceithir
neo còig mìle gun stad gus an do ràinig e a’ choille.
Tha mòran eile ann a bharrachd air Collie, a tha ag ràdh gum fac’ iad, neo gun cuala iad, am Fear Liath Mòr. Thuirt aona bhoireannach gun do bhruidhinn e
rithe – ann an Gàidhlig. Gu mi-fhortanach cha robh Gàidhlig aice, is cha do thuig i e!
Bha beachd aig muinntir an àite cò bh’ ann anns an Fhear Liath Mhòr – agus innsidh mi sin dhuibh ann an litir eile. Ach – co-dhiù – ’s e sin an stuth a bha
mi a’ leughadh nuair a chuala mi duine a’ coiseachd taobh a-muigh na h-uinneig air an oidhche dhorch stoirmeil a bha sin. An uairsin chuala mi an doras mòr
a’ fosgladh agus thuig mi nach e taibhs a bh’ ann idir, ach mo bhean. Bha i air tilleadh dhachaigh trath, ach as aonais a’ chàir. Tè dhonn bheag an àite
Fear Liath Mòr, agus bha mi gu math taingeil!
