Dè tha na litrichean “GM” a’ ciallachadh dhuibhse? Don chuid as motha de mhuinntir Bhreatainn, tha iad a’ ciallachadh mar a bhios biadh air atharrachadh le
bhith ag atharrachadh nan gineachan – neo “genes. Genetically Modified, mar a chanas iad.
Ach tha ceangal nas sine aig na litrichean GM do ghineachan agus don t-saidheans a bh’ air a chruthachadh timcheall ghineachan – saidheans ris an canar
“gintinneachd” – neo genetics. ’S e am fear a dh’ionnsaich an toiseach mar a bhios gineachan ag obair – fear air an robh na litrichean G agus M
mar a’ chiad litir anns gach ainm aige. Gregor Mendel.
’S e manach a bh’ ann an Mendel agus bha e a’ fuireach ann am manachainn anns an Ostair – a tha a-nise mar phairt de Phoblachd nan Teagach. Rugadh e anns a’
bhliadhna ochd ceud deug is a dha ar fhichead (1822). Aig aois ceithir deug ar fhichead (34), thòisich e air rannsachadh air lusan – air peasraichean a bha
e a’ cur ann an leas na manachainn.
Bha an rannsachadh aige sìmplidh gu leòr, ach ’s e a bha math mu dhèidhinn gu robh Mendel gu math cùramach. Aig an toiseach, bha e a’ coimhead air dìreach
aon rud – cho àrd ’s a bha an lus. Fhuair e lusan àrda agus lusan beaga, an dà chuid gun seòrsa sam bith eile nan sinnsearachd. An uairsin chuir e poilean
bho fhlùraichean an darna fhir air flùraichean an fhir eile. Chuir e na sìl – na peasraichean – a thàinig às a sin, agus rinn e tomhas air cho àrd ’s a bha
na lusan ùra – an ath ghinealach, neo “F a h-aon” (F1) mar a chanas iad. Agus bha iadsan air fad àrd.
An uairsin, dh’obraich Mendel leis an F a h-aon, agus rinn e an aon rud, a’ cur poilean bho chuid de lusan air na flùraichean aig lusan eile. Agus dè
thachair anns an ath ghinealach? Uill, rud a bha iongantach ’s dòcha. Bha feadhainn aca àrd a-rithist, dìreach mar a bha am pàrantan, ach bha feadhainn
eile ann a bha beag – dìreach mar a bha na lusan beaga nan sinnsireachd.
’S dòcha gu robh feadhainn eile a bharrachd air Gregor Mendel air rudan mar sin fhaicinn. Ach rinn Mendel rudeigin sìmplidh nach do rinn duine sam bith
eile roimhe. Chunnt e na lusan. Bha tri cairteal dhiubh àrd, is cairteal dhiubh beag. Thuig Mendel an uairsin gun gabhadh seo mìneachadh nan robh dà rud
ann – dà ghine – airson àirde, le fear aca nas làidire nan fhear eile. Agus ’s ann às a sin a thàinig na riaghailtean bunaiteach air gintinneachd ris an
canar an-diugh “Na Laghan Mendealach”, às deidh a’ mhanaich.
Ach dè am beachd a bhiodh aig GM – Gregor Mendel – air biadh GM an-diugh, agus air an deasbad ann am Breatainn mu dhèidhinn? Nuair a bha e a’ dèanamh
rannsachadh air na lusan aige, an robh beachd aige gum biodh luchd-saidheans ceud bliadhna as dèidh a bhàis a’ cur gineachan bhon aon seòrsa luis ann an
lusan de sheòrsa eile? Neo, gu dearbh, bho bheathaichean gu lusan, is bho lusan gu beathaichean? Chanainn nach robh. Ach a bheil sin a’ ciallachadh gum
biodh e mi-thoilichte mu dhèidhinn?
Tha an seanfhacal ag ràdh, “Nuair a bhriseas aon bhò an gàrradh, thèid a dhà-dheug a-mach air.” Bhris Gregor Mendel gàrradh aineolais o chionn còrr math is
ceud bliadhna. ’S e an t-eagal a th’ air mòran gun dean an dusan bò eile cron mòr fhad ’s a tha iad a’ ruith mun cuairt gun smachd orra. Ge bith dè thachras,
tha mi ’n dòchas nach gabh an sluagh droch bheachd air an t-saidheans a chruthaich Mendel. Càit’ am bitheamaid an-diugh as aonais?
