FaclairDictionary EnglishGàidhlig

1191: Weem (3)

Litir do Luchd-ionnsachaidh - Eadar-mheadhanach Adhartach (B2)
Letter to Learners - Upper Intermediate (B2)

Litir sheachdaineach do luchd-ionnsachaidh le clàr-fuaime, tar-sgrìobhadh is mìneachadh. A weekly letter to Gaelic learners with audio, transcription and explanation.

Tha an litir ag obrachadh leis an fhaclair. Tagh an taba ‘teacsa Gàidhlig’ agus tagh facal sam bith san teacsa agus fosglaidh am faclair ann an taba ùr agus bidh mìneachadh den fhacal ann. The letter is integrated with the dictionary. Select the tab ‘Gaelic text’ and choose any word and the dictionary will open and you will see the English explanation of the Gaelic word.

Audio is playing in pop-over.

Weem (3)

Gaelic Gàidhlig

Bha mi ag innse dhuibh mu Weem – no Uaimh – ann an Siorrachd Pheairt. Chan e sin an t-aon ainm-àite ann an Alba le Weem, no rudeigin coltach, ann – a’ ciallachadh àite far a bheil uamh no uamhan. Tha feadhainn eile ann agus tha mi airson sùil a thoirt orra.

Ann an Siorrachd Aonghais, tha grunn eisimpleirean againn de dh’àiteachan anns a bheil an eileamaid Weem. Aig ceann shuas Ghleann Chlàbhaidh, tha àite air a bheil Hole of Weems. A rèir Leabhar nan Ainmean aig an t-Suirbidh Òrdanais, is e seo an t-ainm a th’ air uamh mhòr. Tha i mòr gu leòr airson fasgadh a thoirt do suas ri ochdnar.

Tha an Seann Chunntas Staitistigeach ag innse dhuinn mu Weems Hole faisg air Ceathramh Moire air Machair Aonghais. Tha an uamh sin gu math mòr agus fada. Chaidh cnàmhan daoine a lorg innte. Chaidh am facal weem a-steach don Bheurla – no Albais – anns an sgìre sin. Tha Leabhraichean nan Ainmean ag innse dhuinn mu ‘Cave or Weem’ ann an Siorrachd Aonghais, agus mu ‘Picts Houses or Weems’ ann an Siorrachd Obar Dheathain. Tha na faclairean Albais ag innse dhuinn gu bheil weem a’ ciallachadh ‘uamh, toll no slochd anns an talamh, souterrain agus seilear’.

Thuige seo, tha sinn air sùil a thoirt air àiteachan far a bheil am facal sgrìobhte mar W-E-E-M ann am Beurla. Tha aonan eile agam dhuibh, far a bheil weem aig deireadh an ainm. ʼS e sin Pittenweem ann am Fìobh. Ann an Gàidhlig an latha an-diugh, ʼs e sin Peit no Baile na h-Uamha. Tha e a’ ciallachadh ‘the farm of the cave’. Agus, gu dearbh, tha uamh ainmeil ann – Uamh Fhaolain no St Fillan’s Cave. Thathar ag ràdh gun do dh’fhuirich an naomh ainmeil sin innte.

Tha cuid de dh’àiteachan ann far a bheil ‘Weems’ air a litreachadh W-E-M-Y-S-S. Tha fear faisg air Farfair air Machair Aonghais. Ann am Fìobh, faisg air Cathair Chaladain, tha West Wemyss agus East Wemyss. Tha iad ri taobh a’ chladaich. Ann an East Wemyss tha tòrr uamhan ann.

Tha àiteachan eile le Wemyss ann, mar Wemyss Bay agus Wemyss Point ann an Siorrachd Àir, agus Port Wemyss ann an Ìle. Math dh’fhaodte gur e an teaghlach Wemyss a th’ air ainmeachadh annta. Tha Iain Mac an Tàilleir ag innse dhuinn gur e a’ Ghàidhlig a th’ air Port Wemyss ann an Ìle – Bun Othan, a’ ciallachadh ‘beul na h-aibhne’.

Eadhon ged a bhitheas na h-ainmean sin a’ tighinn bhon teaghlach, càit an d’ fhuair an teaghlach fhèin an t-ainm? Sgrìobh Sir Raibeart Sibbald anns an leabhar aige The History of Fife and Kinross – ‘The Earl of Weems takes his surname ... from the caves in his ground upon the coast to the east of the house’. Sgrìobh Sibbald an t-ainm W-E-E-M-S. A-nise, bidh Iarla Wemyss ga litreachadh W-E-M-Y-S-S. Saoil a bheil fios aige gu bheil ainm a’ tighinn bho thùs bhon Ghàidhlig? Tapadh leibh airson a bhith còmhla rium a’ toirt sùil air àiteachan uamhach.

Faclan na Litreach: Siorrachd Pheairt: Perthshire; Siorrachd Aonghais: Angus; An Seann Chunntas Staitistigeach: The Old Statistical Account; Ceathramh Moire: Kirriemuir; Machair Aonghais: the flat lands of Angus; faclairean Albais: Scots dictionaries; Fìobh: Fife; Farfair: Forfar; Cathair Chaladain: Kirkcaldy; Siorrachd Àir: Ayrshire; Ìle: Islay.

Abairtean na Litreach: ceann shuas Ghleann Chlàbhaidh: the top end of Glen Clova; a rèir Leabhar nan Ainmean aig an t-Suirbidh Òrdanais: according to the Ordnance Survey Name Book; mòr gu leòr airson fasgadh a thoirt do suas ri ochdnar: big enough to shelter eight people; ri taobh a’ chladaich: beside the shore; tha tòrr uamhan ann: there are many caves there; math dh’fhaodte gur e an teaghlach Wemyss a th’ air ainmeachadh annta: perhaps it is the Wemyss family that is named in them; tha Iain Mac an Tàilleir ag innse dhuinn gur e a’ Ghàidhlig a th’ air X: Iain Taylor tells us [in ‘Place-Names of Scotland’] that the Gaelic for X is; Bun Othan, a’ ciallachadh ‘beul na h-aibhne’: Bun Othan, meaning ‘river mouth’; eadhon ged a bhitheas na h-ainmean sin a’ tighinn bhon teaghlach, càit an d’ fhuair an teaghlach fhèin an t-ainm?: even if these names come from the family, where did the family itself get its name?; saoil a bheil fios aige gu bheil ainm a’ tighinn bho thùs bhon Ghàidhlig?: I wonder if he knows that his name comes originally from Gaelic?; tapadh leibh airson a bhith còmhla rium a’ toirt sùil air àiteachan uamhach: thanks for being with me, looking at places connected to caves.

Puing-chànain na Litreach: còs: cave, crevice, recess. You might recall a controversy a couple of years ago when the Gaelic word còsach was being put forward as an equivalent to the Danish hygge. I suppose somebody thought còsach meant ‘cosy’ and perhaps it does in some places, but it is most commonly an adjectival form of còs and it was pointed out that it means ‘cavelike, cavernous, abounding in hollows or recesses, spongy, porous’. At that point còsach as a Gaelic ‘hygge’ quietly disappeared. We have a lot to be proud of in Gaelic but we don’t need to purloin, in a false way, aspects of other cultures. Let the Danes – a fine people – rejoice in their hygge. We, on the other hand, could do a lot more with ‘cèilidh’ …

Gnàthas-cainnt na Litreach: Thuige seo: up to now/to this point in time.

Tha “Litir do Luchd-ionnsachaidh” air a maoineachadh le MG ALBA

PDF

Download the text of this week's letter as a PDF:Thoir a-nuas Litir mar PDF:

Download File

PDF documents are especially suited for printing out. Most computers can open PDF files, but if you have problems viewing them you may need to install reader software such as Tha faidhleachan PDF gu sònraichte math airson clò-bhualadh. Tha e furasta gu leòr do chuid de choimpiutairean faidhleachan PDF fhosgladh, ach ma tha trioblaid agad ‘s dòcha gum biodh e feumail bathar-bog mar Adobe Acrobat Reader. fhaighinn.

Litir do Luchd-ionnsachaidh

This letter corresponds to Tha an Litir seo a’ buntainn ri An Litir Bheag 887

Podcast

BBC offers this litir as a podcast: Visit the programme page for more info and to download or subscribe. Tha am BBC a’ tabhainn seo mar podcast. Tadhail air an duilleag-phrògraim airson barrachd fiosrachaidh no airson podcast fhaighinn

More Letters Tuilleadh Litrichean