FaclairDictionary EnglishGàidhlig

437: Muinntir Mhiughalaigh

Litir do Luchd-ionnsachaidh - Eadar-mheadhanach Adhartach (B2)
Letter to Learners - Upper Intermediate (B2)

Litir sheachdaineach do luchd-ionnsachaidh le clàr-fuaime, tar-sgrìobhadh is mìneachadh. A weekly letter to Gaelic learners with audio, transcription and explanation.

Tha an litir ag obrachadh leis an fhaclair. Tagh an taba ‘teacsa Gàidhlig’ agus tagh facal sam bith san teacsa agus fosglaidh am faclair ann an taba ùr agus bidh mìneachadh den fhacal ann. The letter is integrated with the dictionary. Select the tab ‘Gaelic text’ and choose any word and the dictionary will open and you will see the English explanation of the Gaelic word.

Audio is playing in pop-over.

Muinntir Mhiughalaigh

Gaelic Gàidhlig

Thàinig leabhar a-mach o chionn ghoirid le fiosrachadh inntinneach, luachmhor ann mu eilean ainmeil Gàidhealach. Tha an t-eilean an-diugh gun sluagh ach bha daoine uaireigin a’ fuireach ann. ’S e an t-eilean – Miughalaigh – deas air Barraigh, às an do dh’fhalbh na daoine o chionn ceud bliadhna no mar sin. ’S e an t-ainm air an leabhar Muinntir Mhiughalaigh agus ’s i Lisa Storey a chuir ri chèile e. B’ e athair Lisa Donnchadh Anndra Dhonnchaidh Cìobair agus rugadh esan ann am Miughalaigh.

’S iomadh seud a th’ anns an leabhar – a th’ ann an Gàidhlig air fad – agus cha bu mhath leam cus innse oir bu chòir dhuibh a cheannach! Ach bu mhath leam earrann de stòiridh innse dhuibh – fear de na stòiridhean a chruinnich Lisa bho mhuinntir Mhiughalaigh.

’S e an t-ainm a th’ air – Boban Saor. ’S e sin ainm an duine a tha aig meadhan an stòiridh. Boban Saor. Tha mi a’ dol ga dhèanamh beagan nas sìmplidhe na bha e nuair a fhuair Lisa e.

Bha fear ann roimhe ris an canadh iad Boban Saor. Bha triùir mhac aige. Dh’fhàs a’ bhean aige bochd. Bha i an galar a bàis. Thuirt i ri Boban Saor gun robh triùir mhac aige ach nach bu leis fhèin ach dithis dhiubh. Cha tuirt Boban guth agus chaochail a bhean. Dh’fhàgadh an triùir mhac mar a bha iad. Cha robh càil a dh’fhios aca mu na thuirt am màthair.

An dèidh don bhean aige falbh, thuirt Boban ris fhèin, “Nach mis’ a tha gòrach a’ dol a bheathachadh mac duine eile. Nach eil an fheadhainn agam fhìn gu leòr dhomh? Feumaidh mi faighinn a-mach cò am fear nach eil leam fhìn. Cuiridh mi bhuam e.”

Latha a bha seo, thug e a-mach trì eich. Thug e each an t-aon do na gillean agus thuirt e riutha, “Thallaibh is thoiribh deoch dha na h-eich. Na toiribh dhaibh boinne ach far a bheil sruth an aghaidh àird.” A bheil sibh a’ tuigsinn sin – sruth an aghaidh àird ? Tha e a’ ciallachadh “running uphill”. Na toiribh dhaibh boinne ach far a bheil sruth an aghaidh àird. Don’t give them a drop except where the water is running uphill.

Mmm. A bheil sibh a’ faicinn dè tha a’ dol a thachairt? Dh’fhalbh dithis de na mic agus, far an do chrom na h-eich, ag òl deoch, leig na gillean leotha. Dh’fhalbh an treas fear agus bha e a’ siubhal gach àite gus am faigheadh e sruth an aghaidh àird. Thill an dithis dhachaigh, agus na h-eich aca, agus thuirt Boban Saor riutha, “An tug sibh deoch dha na h-eich?”

“Thug,” fhreagair iad.

“An ann far an robh sruth an aghaidh àird?” dh’fhaighnich Boban Saor.

“’S ann,” fhreagair na gillean, “Nach robh sruth an aghaidh àird aca nuair a bha iad ga shluigeadh?”

Thill an gille eile. Cha tug e deoch don each aige. Cha d’ fhuair e lorg air àite far an robh sruth an aghaidh àird. “An tug thu deoch dhan each?” dh’fhaighnich Boban Saor.

“Cha tug,” ars esan, “Cha d’ fhuair mise sruth an aghaidh àird ann.”

“O cha d’ fhuair,” thuirt Boban, “Ma-tà, faodaidh tusa do cheithir rathad fichead a ghabhail. Chan eil turas againne riut.”

Uill, bha sin cruaidh, ach ’s ann mar sin a fhuair Boban Saor a-mach cò an gille nach robh leis-san. Chuir e an gille air falbh. An ath-sheachdain cluinnidh sinn an aon stòiridh an ìre mhath – ach nach eil buileach cho cruaidh air a’ ghille. Agus bidh sin bho thaobh thall a’ chuain mhòir.

Faclan na Litreach: Miughalaigh: Mingulay; seud: gem; chaochail: died.

Abairtean na Litreach: gun sluagh: without a population; deas air Barraigh: south of Barra; bu chòir dhuibh a cheannach: you should buy it; a chruinnich Lisa bho mhuinntir Mhiughalaigh: that Lisa collected from the Mingulay folk; bha fear ann roimhe ris an canadh iad: there was once a man they called; dh’fhàs a’ bhean aige bochd: his wife became ill; an galar a bàis: suffering a terminal illness; nach bu leis fhèin ach dithis dhiubh: only two of them were his; dh’fhàgadh an triùir mhac mar a bha iad: the three sons were left as they were; a’ dol a bheathachadh mac duine eile: going to support another man’s son; gu leòr dhomh: enough for me; cò am fear nach eil leam fhìn: which one isn’t mine; cuiridh mi bhuam e: I’ll send him away; thug e each an t-aon do na gillean: he gave each lad a horse; thallaibh is thoiribh deoch dha na h-eich: go and give a drink to the horses; far an do chrom na h-eich: where the horses bent down; leig na gillean leotha: the lads let them; bha e a’ siubhal gach àite: he was travelling [looking] everywhere; nuair a bha iad ga shluigeadh: when they were swallowing it; cha d’ fhuair e lorg air àite: he didn’t find a place; cha d’ fhuair mise sruth an aghaidh àird ann: I didn’t find water running uphill [the “ann” is emphatic]; faodaidh tusa do cheithir rathad fichead a ghabhail: you can go your own way [lit. you can take your 24 roads]; chan eil turas againne riut: we won’t have anything to do with you [I didn’t say Boban Saor was a nice guy!]; nach robh leis-san: that wasn’t his; bho thaobh thall a’ chuain mhòir: from the other side of the great ocean.

Puing-chànain na Litreach: far a bheil sruth an aghaidh àird: where the stream/current [ie water] runs uphill (which, of course, can happen by peristaltis of the oesophagus when a horse drinks). There are different ways of saying “uphill” in Gaelic. The one in the Litir might be considered a little old-fashioned or “fancy” for normal speech, but it is in an ideal register for a traditional story. Other ways of saying “uphill” are ri bruthach, ris a’ bhruthaich or an aghaidh a’ bhruthaich. Downhill can be expressed by le bruthach, leis a’ bhruthaich . Note that these refer to actual motion; different expressions would be used for “going downhill”(getting worse) or “an uphill struggle”.

Gnàthas-cainnt na Litreach: nach mis’ a tha gòrach : am I not foolish? [lit. isn’t it myself that is foolish?]. Idiomatically, one might say in English “what a fool I am!”

PDF

Download the text of this week's letter as a PDF:Thoir a-nuas Litir mar PDF:

Download File

PDF documents are especially suited for printing out. Most computers can open PDF files, but if you have problems viewing them you may need to install reader software such as Tha faidhleachan PDF gu sònraichte math airson clò-bhualadh. Tha e furasta gu leòr do chuid de choimpiutairean faidhleachan PDF fhosgladh, ach ma tha trioblaid agad ‘s dòcha gum biodh e feumail bathar-bog mar Adobe Acrobat Reader. fhaighinn.

Litir do Luchd-ionnsachaidh

This letter corresponds to Tha an Litir seo a’ buntainn ri An Litir Bheag 133

Podcast

BBC offers this litir as a podcast: Visit the programme page for more info and to download or subscribe. Tha am BBC a’ tabhainn seo mar podcast. Tadhail air an duilleag-phrògraim airson barrachd fiosrachaidh no airson podcast fhaighinn

More Letters Tuilleadh Litrichean